GRECIA: ECCO COME CAMBIA LA NUOVA VECCHIA ERT (TV PUBBLICA) di Dimitri Deliolanes Πώς άνοιξε ξανά η ΕΡΤ

GRECIA: ECCO COME CAMBIA LA NUOVA VECCHIA ERT (TV PUBBLICA) di Dimitri Deliolanes

Πώς λειτουργεί το νέο παλιά ΕΡΤ

Era una promessa preelettorale che SYRIZA ha voluto rispettare una volta diventata forza di governo. La riapertura dell’ERT è stata festeggiata di fronte alla sede dell’emittente con un grande concerto (presente Tsipras) la sera dell’11 giugno, esattamente due anni dopo lo scioccante annuncio del portavoce governativo dell’epoca Simos Kedikoglou che la TV pubblica sarebbe stata chiusa entro la mezzanotte.

La nuova ERT ha riassunto una buona parte del personale licenziato nel 2013. All’epoca erano 2.700 lavoratori, ora solo 1.700 tra tecnici, amministrativi e giornalisti. A questi bisogna aggiungere altri 100 giornalisti assunti nel frattempo dalla nuova emittente “pubblica” creata dal governo precedente. Si chiamava NERIT e non è mai riuscita a decollare. Un po’ per il direttore politicamente fedele ma professionalmente non all’altezza, un po’ per lo strascico lasciato dall’improvvisa chiusura dell’ERT e molto per lo stretto controllo governativo sul tg. Tanto che i partiti allora all’opposizione si rifiutavano di entrare nei suoi studios.

Il costo della nuova ERT è per il momento di 35-40 milioni solo per gli stipendi e le spese correnti, visto che ancora non c’è uno straccio di palinsesto. Sono chiamati a prepararlo il nuovo presidente, il compositore Dionisis Tsaknis, ma soprattutto il nuovo amministratore delegato Lambros Tagmatarchis, un esperto di cose televisive che aveva già occupato lo stesso incarico dal 2010 al 2012, all’epoca del premier socialista George Papandreou.

La nuova ERT sarà finanziata interamente dal canone, che in Grecia è aggregato alla bolletta della luce e, bloccato dal 2009, ammonta a un po’ meno di cento milioni. Se le promesse di trasparenza e onestà saranno mantenute (come lo stesso premier pare abbia ammonito Tagmatarchis), tale somma basta e avanza. Già la vecchia ERT – e questo pochi lo sanno in Italia- era ampiamente in attivo di 30-40 milioni fin dal 2009. I motivi della chiusura infatti non erano economici e lo stesso governo del conservatore Antonis Samaras non li ha mai evocati, parlando genericamente di “vacche sacre” di “pozzo di scandali”, di “negligenza nell’informare i cittadini”, come, per esempio, durante le sue “trionfanti” ed “estremamente produttive” sue visite all’estero, in particolare in Germania. Per ammissione governativa quindi, anche se indiretta e contorta, i veri motivi della chiusura erano politici e strettamente legati con il paradossale panorama dell’emittenza televisiva in Grecia.

Anche la nuova ERT si inserisce nella competizione in un mercato fortemente controllato da cinque emittenti private nazionali (Mega. Ant1, Star, Skai, Alpha) che da sole si spartiscono quasi il 90% della audience. Queste emittenti appartengono tutte, senza eccezioni, a grandi gruppi imprenditoriali greci, presenti anche nel settore armatoriale, in quello bancario e degli altri media (giornali, radio, Internet). In sostanza appartengono ai cosiddetti oligarchi, che da moltissimi anni hanno stretto un patto di ferro con il vecchio sistema politico, cioè con i due partiti (i conservatori di Nuova Democrazia e i socialisti del PASOK) che si sono alternati a lungo al governo. Il patto forniva ai due maggiori partiti un sostegno pieno e incondizionato nell’ottenere il consenso popolare ma esigeva in cambio un trattamento fortemente di favore su tutto quanto riguardava le imposte, gli appalti pubblici e le forniture per l’amministrazione pubblica.

Già il fatto stesso che il piccolo mercato greco potesse sostenere con i soli introiti pubblicitari ben cinque emittenti private era una forte anomalia e segnalava il carattere eminentemente politico dell’investimento. Tanto più che tutte le emittenti presentano, praticamente da sempre, bilanci in rosso di parecchie centinaia di milioni, fino a ieri coperti da compiacenti banche. Con la crisi questo equilibrio è crollato. I due ex avversari conservatori e socialisti sono stati radicalmente ridimensionati dal voto popolare e dal 2012 si sono trovati a governare insieme. Ma soprattutto, la società greca si è trovata di fronte allo choc della politica di austerità imposta dalla troika, provocando, come si sa, una profondissima crisi sociale oltre che economica.

La crisi ha avuto conseguenze immediate sull’emittenza privata. Di fronte all’emergere di gravissimi problemi sociali, la vecchia ricetta dell’infotainment, composta da bellezze seminude, feroci delitti di sangue e propaganda filogovernativa, ha mostrato tutti i suoi limiti. L’audience è rimasta ancora alta (anche per mancanza di alternative) ma la credibilità è scesa a livelli mai visti. Ne è un buon esempio il risultato elettorale del partito To Potami, formazione politica capeggiata dal presentatore Tv Stavros Theodorakis, sponsorizzata dal proprietario dell’emittente Mega, che non è riuscita a superare il 6%.

L’ERT è chiamata quindi a funzionare da testa di ariete in questo ordine televisivo che il governo greco ha promesso di sovvertire. Già tra pochi giorni sarà presentatala nuova legge sulle emittenti, con criteri restrittivi sulla proprietà delle emittenti e richieste di pagamenti per l’occupazione delle frequenze pubbliche molto superiori agli attuali 16.000 euro annui con cui ha ottenuto (un mese dopo la chiusura dell’ERT nel 2013) le frequenze digitali il consorzio delle Tv private DIGEA. Le schermaglie peraltro erano già cominciate da mesi: sono stati chiesti gli arretrati per tasse dovute dal 2011 e per debiti alle casse pensionistiche, mentre i responsabili di Mega saranno processati. L’accusa? Avevano manipolato il contatore per non pagare la bolletta della luce.

Dimitri Deliolanes, Corrispondente in Italia della TV di Stato ERT

‘Ήταν μια προεκλογική δέσμευση που ο ΣΥΡΙΖΑ θέλησε να σεβαστεί όταν εξελέγη κυβέρνηση. Η επαναλειτουργία της ΕΡΤ γιορτάστηκε ενθουσιωδώς στο προαύλιο του ραδιομεγάρου με μεγάλη συναυλία (παρουσία του Τσίπρα), το βράδυ της 11ης Ιουνίου, ακριβώς δυο χρόνια μετά τη σοκαριστική αναγγελία του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου Σίμου Κεδίκογλου ότι η δημόσια TV θα έκλεινε τα μεσάνυχτα της ίδια εκείνης ημέρας.

Η νέα ΕΡΤ προσέλαβε μεγάλο μέρος από το προσωπικό που απολύθηκε το 2013. Τότε οι εργαζόμενοι ήταν 2.700, τώρα είναι μόνο 1.700 μεταξύ τεχνικών, διοικητικών και δημοσιογράφων. Σε αυτούς προστίθενται εκατό περίπου εργαζόμενοι που είχε στο μεταξύ προσλάβει ο νέος «δημόσιος» ραδιοτηλεοπτικός σταθμός, δημιούργημα της προηγούμενης κυβέρνησης. Ονομαζόταν ΝΕΡΙΤ και ποτέ δεν κατάφερε να απογειωθεί. Λίγο εξ αιτίας του διευθυντή, επιλεχθέντος περισσότερο με πολιτικά παρά με επαγγελματικά κριτήρια, λίγο εξ αιτίας της αλγεινής εντύπωσης που άφησε το κλείσιμο της ΕΡΤ και πολύ περισσότερο εξ αιτίας του ασφυκτικού  κυβερνητικού ελέγχου στα δελτία ειδήσεων. Τόσο που τα τότε αντιπολιτευόμενα κόμμα αρνήθηκαν να μπουν στα στούντιο της.

Το κόστος της νέας ΕΡΤ είναι προς στιγμήν 35-40 εκατομμύρια μόνο για το προσωπικό και τα τρέχοντα έξοδα, αφού δεν υπάρχει ακόμη σχέδιο προγράμματος. Εκλήθησαν να το ετοιμάσουν ο νέος πρόεδρος, ο συνθέτης Διονύσης Τσακνής, κυρίως όμως ο νέος Διευθύνων Σύμβουλος Λάμπρος Ταγματάρχης, γνώστης των τηλεοπτικών πράγματων, που είχε ήδη αναλάβει την ίδια ακριβώς θέση στην περίοδο 2010- 2012, επί σοσιαλιστικής κυβερνήσεως του Γιώργου Παπανδρέου.

Η νέα ΕΡΤ χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από τα τέλη που στην Ελλάδα ενσωματώνονται στο λογαριασμό του ηλεκτρικού και που συνολικά εισφέρουν για κάτι λιγότερο από εκατό εκατομμύρια ευρώ. Εάν οι υποσχέσεις για διαφάνεια και τιμιότητα γίνουν σεβαστές (όπως λέγεται ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός τόνισε στον Ταγματάρχη), το ποσό αυτό είναι υπεραρκετό. Ήδη η παλαιά ΕΡΤ- κι αυτό ελάχιστοι το γνωρίζουν στην Ιταλία- από το 2009 έκλεινε τον ισολογισμό της με ενεργητικό. Τα αίτια του κλεισίματος δεν ήταν  οικονομικά και η ίδια η κυβέρνηση του συντηρητικού Αντώνη Σαμαρά δεν τα επικαλέστηκε ποτέ, μιλώντας γενικόλογα για «ιερές αγελάδες», για «φωλιά σκανδάλων» και για «αδιαφορία στην  ενημέρωση των πολιτών» αναφορικά κυρίως με τις επισκέψεις του πρωθυπουργού στο εξωτερικό, προπαντός στη Γερμανία. Η ίδια η τότε κυβέρνηση λοιπόν παραδέχτηκε, με τρόπο βεβαίως έμμεσο και συγκεχυμένο, πως τα πραγματικά αίτια του κλεισίματος ήταν πολιτικά και στενά συνδεδεμένα με το παράδοξο πανόραμα του τηλεοπτικού τομέα στην Ελλάδα.

Και η νέα ΕΡΤ πρέπει να ανταγωνιστεί μέσα σε μια αγορά στενά ελεγχόμενη από τους πέντε πανελλήνιους ιδιωτικούς σταθμούς (Μέγα, Αντ1, Star, Skai, Alpha) που όλοι μαζί ελέγχουν σχεδόν το 90% της τηλεθέασης. Όλοι οι σταθμοί ανήκουν, χωρίς εξαίρεση, σε μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους της Ελλάδας, οι οποίοι είναι παρόντες και στον εφοπλιστικό και στον τραπεζικό τομέα, καθώς και σε εκείνον των υπόλοιπων ΜΜΕ (εφημερίδες, ράδιο, Διαδίκτυο). Εν ολίγοις, ανήκουν στους ούτω αποκαλούμενους ολιγάρχες, οι οποίοι εδώ και πάρα πολλά χρόνια έχουν υπογράψει σιδηρά συμφωνία με το παλιό πολιτικό σύστημα, δηλαδή με τα δυο κόμματα (τους συντηρητικούς της Νέας Δημοκρατίας και του σοσιαλιστές του ΠΑΣΟΚ) που εναλλάχτηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στη διακυβέρνηση. Η συμφωνία προσέφερε στα δυο μεγαλύτερα κόμματα πλήρη και άνευ όρων υποστήριξη στο κυνήγι της λαϊκής συναίνεσής, αλλά απαιτούσε σε αντάλλαγμα μια ιδιαίτερα ευνοϊκή στάση σε ό,τι αφορούσε τη φορολογία, τις δημόσιες εργολαβίες και τις προμήθειες για το δημόσιο.

Ήδη το ίδιο το γεγονός ότι η μικρή ελληνική αγορά μπορούσε να συντηρήσει με τα μόνα διαφημιστικά έσοδα πέντε ιδιωτικά κανάλια αποτελούσε εμφανή ανωμαλία και σηματοδοτούσε τον χαρακτήρα πρωτίστως πολιτικό της επένδυσης. Πόσο μάλλον που όλα τα κανάλια εμφανίζουν, ουσιαστικά ανέκαθεν, ισολογισμούς στο κόκκινο για κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια, τα οποία μέχρι χθες κάλυπταν φιλικές τράπεζες.

Με την κρίση αυτή η ισορροπία κατέρρευσε. Οι δύο πρώην αντίπαλοι, οι συντηρητικοί και οι σοσιαλιστές, είδαν τα εκλογικά ποσοστά τους να μειώνονται σημαντικά και από το 2012 βρέθηκαν να συγκυβερνούν. Κυρίως όμως, η ελληνική κοινωνία  υπέστη πραγματικό σοκ από την πολιτική λιτότητας που επέβαλε η τρόικα, προκαλώντας, όπως είναι γνωστό, εκτός από την οικονομική, και μια  βαθύτατη κοινωνική κρίση.

Η κρίση είχε άμεσα επακόλουθα στην ιδιωτική τηλεόραση. Μπροστά στην ανάδειξη σοβαρότατων κοινωνικών προβλημάτων, η παλιά συνταγή του infotainment, αποτελούμενη από ημίγυμνες καλλονές, άγρια εγκλήματα και φιλοκυβερνητική προπαγάνδα, έφτασε πλέον στα όρια της. Η τηλεθέαση παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα (και ελλείψει εναλλακτικών λύσεων), αλλά η αξιοπιστία καταβαραθρώθηκε. Καλό παράδειγμα αποτελεί το εκλογικό αποτέλεσμα του κόμματος Το Ποτάμι, επικεφαλής του οποίου είναι ο τηλεπαρουσιαστής Σταύρος Θεοδωράκης και χορηγός του ο ιδιοκτήτης του καναλιού Μέγα. Το Ποτάμι δεν κατάφερε να ξεπεράσει το 6%.

Η ΕΡΤ καλείται λοιπόν να λειτουργήσει και ως πολιορκητικός κριός σε αυτή την τηλεοπτική τάξη που η ελληνική κυβέρνηση υποσχέθηκε να ανατρέψει. Σε λίγες μέρες θα κατατεθεί νέος νόμος περί τηλεόρασης, με περιοριστικά κριτήρια για τους εκδότες και απαιτήσεις καταβολής πληρωμής για τις δημόσιες συχνότητες πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τις τωρινές 16.000 ευρώ το χρόνο, το ποσό δηλαδή με το οποίο ο κοινοπραξία ιδιωτικών Tv Digea ανέλαβε (ένα μήνα  μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ) τις ψηφιακές συχνότητες. Οι αψιμαχίες έχουν ξεκινήσει εδώ και πολλούς μήνες. Ζητήθηκε από τα κανάλια η καταβολή  φορολογικών χρεών από το 2011 καθώς και χρεών προς διάφορα ταμεία, ενώ οι υπεύθυνοι του Μέγα παραπέμφθηκαν σε δίκη. Η κατηγορία είναι ότι πείραξαν τον μετρητή του ηλεκτρικού ρεύματος.

Δημήτρης Δεληολάνης